جشن هالووین یکی از گرانترین و بزرگترین جشن های دنیای غرب بعد از کریسمس است. در این مطلب به طور مختصر به این جشن می پردازیم، با ما همراه باشید.
تاریخچه و آداب هالووین
آیا می‌دانید این شب سراسر خنده و شوخی که کوچک و بزرگ در انتظار آن هستند چه ماجرایی دارد ؟
تاریخ این روز به بیش از ۲۰۰۰ سال گذشته بازمی‌گردد و آغاز آن درواقع بسیار جدی بوده است. شب ۳۱ اکتبر که به هالووین (Halloween ترکیب دو کلمه Hallow مقدس و E’en که همان Evening به لهجه ایرلندی است، به معنای سر شب) شهرت دارد، ریشه در رسوم سلتیک (ساکنان اولیه جزایر بریتانیا) دارد و آداب آن بیشتر از ایرلند و اسکاتلند آمده است.
این شب در اصل از جشنی مذهبی پایه گرفته است که از قرن نهم بعد از میلاد مرسوم بوده و “روز تمام مقدسین” یا All Hallows Day نام داشته است. مسیحیان در این روز که مطابق با اول نوامبر است، به افتخار تمام قدیسین جشنی برپا میکنند که امروز به نام All Saints Day شهرت دارد و هالووین، شب قبل این جشن است.
اما رسوم این شب، تاریخچه ای بسیار دورتر دارد و به یکی از تعطیلات سلتیک برمیگردد.
بیش از ۲۰۰۰ سال پیش، راهبان سلت که Druid نامیده میشدند، جشنواره ای را پایه گذاری کردند که سمهین (Samhain) نام داشت و اعتقاد داشتند که در این شب دروازه بین دو دنیا گشوده میشود و خدای جهان مردگان همراه با ارواح، اجنه و دیوها به روی زمین می‌آید.
مردم سلت در این شب لباسهایی از پوست حیوانات می‌پوشیدند و سر آنها را هم مانند کلاه خودی بر سر می‌گذاشتند تا از ارواح خبیث پنهان شوند و با کوبیدن بر طبل و اشیایی مانند دیگ و بشقاب های فلزی، صداهایی ایجاد میکردند تا اجنه و دیوها را فراری دهند. در این میان راهبان آتشی می‌افروختند و قربانی میکردند تا ارواح را آرام کنند.
آنها همچنین جلوی درب خانه خود برای ارواح نوشیدنی و غذا می‌گذاشتند تا مانع از ورود آنها به خانه شوند و در مسیرهای مختلف نیز شمع یا مشعل‌های بزرگ روشن میکردند تا ارواح بتوانند راه خود را برای بازگشت به دنیای دیگر پیدا کنند!
این آیین سنتی قرن‌ها به همین صورت ادامه داشت تا اینکه «پاپ گرِگوری سوم» در قرن هشتم میلادی رسما اول نوامبر را با افزودن یک چاشنی مذهبی به آن، روز “گرامیداشت قدیسان و کشته‌شدگان در راه خدا” نامگذاری کرد. البته با گذر زمان، جشن سنتی هالووین، از حالت یک آیین مذهبی خارج شد و فعالیت‌های مفرح از جمله ترساندن یکدیگر و انجام فعالیت‌های مورد علاقه کودکان را نیز در برگرفت و همراه با مهاجران ایرلندی و اسکاتلندی به جامعه آمریکا نیز راه پیدا کرد. امروزه مراسم هالووین بیشتر به عنوان فرصتی برای تفریح کردن شناخته میشود و گفتن داستان‌های مربوط به ارواح سرگردان چندان در آن جایی ندارد اما پوشیدن لباس‌های عجیب و صورتک‌های ترسناک همچنان جای خود را در این مراسم حفظ کرده است. یکی از نمادهای این جشن که پس از قرن‌ها به صورت دست‌نخورده باقی‌مانده، استفاده از کدو تنبل است. بسیاری از خانواده‌ها به عنوان بخشی از این مراسم، درون یک کدو تنبل را خالی کرده و برای آن چشم و ابرو و دهان می‌گذارند و با روشن کردن شمع در داخل آن، جلوه‌ای ترسناک به آن می‌دهند.
در حال حاضر، جشن هالووین پس از کریسمس، دومین جشن بزرگ غربی‌ها و بویژه آمریکایی‌ها محسوب میشود به طوریکه آنها هر سال بیش از ۶ میلیارد دلار را صرف برگزاری این جشن میکنند.
از طرفی، علاوه بر تاثیر این مراسم، جشنواره روز برداشت محصول رومیان نیز، که از قرن اول میلادی آغاز شد، به خصوص جشنی که در ستایش پومونا (Pomona) الهه میوه جات بوده است، بر جشن هالووین تاثیر فراوانی گذاشته است.
گرفتن سیب از آب و دویدن در هزارتوهای مزارع ذرت و البته استفاده‌های مختلفی که از کدو میشود، همه نشانی از جشن رومیان دارند که در طی آن برداشت محصولی خوب را جشن می‌گرفتند.
جشن هالوین چند سالی هست که در کشور ما نیز رواج پیدا کرده است این جشن از تاریخ ۳۱ اکتبر به مدت ۳ شبانه روز می باشد. از نمادهای این جشن کدو تنبل و شبح و روح های پارچه ای می باشند. رنگ نارنجی و سیاه نیز جزو رنگ های اصلی تم هالوین می باشند. گاهی اوقات نیز از حیوانات نیز در این جشن بکار گرفته می شود؛ که اغلب این حیوانات کلاغ ، خفاش و عنکبوت هستند.
خرافات هالووین
افسانه جک استینجی
طبق داستان‌ها، جک استینجی از شیطان دعوت می‌کند که با او نوشیدنی بخورد. جک که آدم خسیسی بود، دلش نمی‌خواست بابت نوشیدنی هزینه‌ای پرداخت کند؛ به همین دلیل شیطان را راضی می‌کند تا خود را به‌شکل سکه درآورد تا جک بتواند نوشیدنی مدنظر خود را بخرد. پس از اینکه شیطان خود را به سکه تبدیل کرد، جک تصمیم گرفت تا این پول را حفظ کند و آن را در کنار صلیب نقره‌ای داخل جیبش گذاشت تا مانع از تغییر شیطان به‌شکل اصلی خود شود. جک در نهایت شیطان را آزاد کرد؛ اما با این شرط که برای یک سال هیچ کاری به جک نداشته باشد و در صورت مرگ جک، شیطان به‌سراغ روح او نیاید. سال بعد، جک شیطان را فریب داد تا از درختی بالا برود و میوه‌ای بچیند. در حالی که شیطان بالای درخت بود، جک علامت صلیبی روی تنه درخت حک کرد تا شیطان نتواند از درخت پایین بیاید؛ مگر اینکه قول دهد برای ۱۰ سال آینده به او کاری نداشته باشد.
طبق افسانه‌ها، پس از مرگ جک، خدا اجازه ورود چنین انسان ناسپاسی به بهشت را نداد. شیطان نیز که از حقه‌های جک آزرده بود و می‌خواست سر قولش بماند و روح او را تسخیر نکند، اجازه ورود جک به جهنم را نداد. او جک را به‌سمت سیاهی شب فرستاد؛ در حالی که، فقط یک زغال روشن مسیر او را روشن میکرد. جک زغال روشن را در یک شغلم حکاکی‌شده می‌گذارد و از آن زمان تاکنون در حال پرسه‌زدن روی زمین است. ایرلندی‌ها بعدها به این روح سرگردان، «جک فانوس» گفتند که به‌مرور به «جک اُ لنترن» تغییر کرد.
در ایرلند و اسکاتلند، مردم شروع به ساخت نسخه‌های خود از فانوس جک کردند و چهره‌های ترسناکی را روی شلغم یا سیب‌زمینی درآوردند و آنها را کنار پنجره یا نزدیک در خانه‌شان قرار دادند تا جک استینجی یا هر روح سرگردان دیگری را بترسانند. در انگلستان، از چغندرهای بزرگ استفاده میشود. مهاجران این کشورها زمانی که به ایالات متحده آمریکا رسیدند، سنت جک اُ لنترن را با خود به آمریکا بردند. آنها خیلی زود متوجه شدند که کدوتنبل به‌عنوان میوه بومی این کشور، انتخابی عالی برای ساخت فانوس است.
عطسه در شب هالووین
سلتی ها اعتقاد داشتند زمانی که شخصی عطسه می کنند باید به او بگویند: خدا حفظت کند. به این دلیل که معتقدند در هنگام عطسه روح از بدن به بیرون پرتاب می شود. به این دلیل در شب هالووین باید مراقب باشند تا اگر کسی عطسه کرد به او بگویند خدا حفظت کند تا شیطان روح او را تسخیر نکند.
گربه سیاه
گربه های سیاه که معمولا نماد بدشانسی هستند، در تزیینات هالووینی حضور پررنگی دارند. شاید ندانید اما بدنامی این موجودات به عصر سیاه و زمانی که تعقیب و محاکمه جادوگران سیاه رواج داشت برمیگردد. در زمان های دور، زنان تنها را به ساحرگی متهم میکردند و میگفتند که حیوانات خانگی آن ها دستیار ساحرگی و حیوانات شیطانی هستند که شیطان به آنها بخشیده است. یک افسانه قرون وسطایی دیگر میگوید شیطان برای معاشرت با ساحره ها خودش را به شکل گربه در می آورده.
خفاش
در فولکلور قرون‌وسطایی نیز خفاش‌ها به‌عنوان خانواده جادوگران توصیف شده‌اند و دیدن خفاش در هالووین، نشانه‌ای شوم در نظر گرفته می‌شد. بر اساس یکی از افسانه‌ها، اگر خفاشی سه بار در اطراف خانه‌ای پرواز میکرد، این طور تلقی می‌شد که شخص داخل آن خانه به‌زودی می‌میرد. در افسانه‌ای دیگر، اگر در روز هالووین خفاشی به خانه کسی پرواز میکرد، به نشانه این بود که آن خانه تسخیر شده است و ارواح به خفاش اجازه ورود داده‌اند.
عنکبوت
خرافات زمانی شدت می‌گیرد که ذهن ما درگیر جهان روح و اسرار آن میشود. عنوان مثال، برخی معتقدند عنکبوت‌هایی که بخشی از دکوراسیون به حساب می‌آیند، نشان‌دهنده ارواح عزیزان مرحوم هستند. عنکبوت‌ها در فرهنگ عامه در رده خفاش‌ها و گربه‌های سیاه قرار دارند و به‌عنوان همراهان شیطانی جادوگران در دوران قرون‌وسطا محسوب میشدند. طبق یکی از خرافات رایج، اگر عنکبوتی در چراغی بیفتد که با شمع روشن شده است و شعله آن را در بر بگیرد، جادوگران در همان حوالی هستند. همچنین گفته می‌شد که اگر کسی در روز هالووین عنکبوتی را مشاهده کند، بدان معناست که روح یک عزیز درگذشته مراقب او است.
شمع
شمعی که داخل یک فانوس می‌سوزد، ظاهرا می‌تواند ارواح شیطانی را دور نگه دارد. اگر شمعی به‌طور ناگهانی در هالووین خاموش شود، اعتقاد بر این بود که یک روح به سراغ آن فرد رفته است. همه خرافات بد تلقی نمی‌شوند؛ نظیر اینکه برخی از افراد سوزاندن شمع جدید در هالووین را خوش‌یمن می‌دانند. ضمن اینکه ایده خوبی نیست که شمع‌های هالووین در زمان دیگری از سال سوزانده شوند؛ چراکه ممکن است بدشانسی بیاورند یا اتفاقات عجیبی برای افراد رخ دهد که هیچ کنترلی بر آنها نخواهند داشت. نگاه‌کردن به شعله شمع در شب هالووین نیز به افراد این امکان را می‌دهد که آینده را ببینند. همچنین گفته میشود که اگر فردی در نیمه شب هالووین، شمعی به رنگ نارنجی روشن کند و اجازه دهد تا طلوع آفتاب بسوزد، خوش‌شانسی به او روی می‌آورد.
صدای پا
چنانچه در شب هالووین از پشت سر صدای راه‌رفتن کسی بیاید، نباید به پست سر نگاه کرد؛ زیرا ممکن است خود مرگ باشد! طبق گفته‌های عامیانه قدیمی، نگاه به چشم مرگ، مرگ شما را تسریع می‌کند.
جادوگر
تصویر کلیشه‌ای از جادوگری نحیف با کلاه سیاه و بینی زگیل‌دار که معجون جادویی را در دیگی هم می‌زند، در واقع از الهه بت‌پرستان معروف به «کرون» نشئت می‌گیرد که در طول جشن سواین مورد احترام بود. کرون همچنین نمادی از خرد، تحول و تغییر فصل محسوب می‌شد. امروزه کرون مهربان و دانای قدیمی به جادوگری رعب‌آور بدیل شده است.
دسته جاروی جادوگر
جاروی جادوگر، خرافه دیگری است که ریشه در افسانه‌های قرون‌وسطایی دارد. زنان مسن و درونگرا که به جادوگری متهم میشدند، اغلب فقیر بودند و نمی‌توانستند اسب بخرند؛ بنابراین با کمک چوب‌های پیاده‌روی که بعضا با جارو جایگزین می‌شد، با پای پیاده در جنگل پرسه می‌زدند. بر اساس فولکلور انگلیسی، جادوگران در مراسمی شبانه، معجون پرواز را بر بدن خود می‌مالیدند، چشمانشان را می‌بستند و احساس میکردند که در حال پرواز هستند. پماد توهم‌زا که باعث بی‌حسی، افزایش ضربان قلب و گیجی می‌شد، به آنها این توهم را می‌داد که در حال پرواز در آسمان هستند.
قاشق زنی
در زمان های قدیم مردم باور داشتند که در طول سهمین دروازده بین دنیای ما و دنیای ارواح باز میشود و ارواح مردگان میتوانند به این دنیا بیایند. آن ها فکر میکردند این ارواح خودشان را به شکل انسان در می آورند و مثلا به شکل یک گدا در خانه هارا میزنند و پول و غذا میخواهند. اگر هیچی به آن ها نمیدادند مورد خشم روح واقع میشدند و روح آن هارا نفرین یا تسخیر میکرد. یک افسانه سلتی دیگر میگفت اگر مانند ارواح لباس بپوشید آن ها فکر میکنند از خودشان هستید و روحتان را تسخیر نمیکنند. در آمریکا قاشق زنی از اوایل دهه 1950 رواج یافت. بچه ها لباس های مخصوص هالوین میپوشند و به در خانه ها میروند.ساکنان خانه هم کیسه های آن ها را پر از شکلات میکنند. این رسم شبیه به قاشق زنی ایرانیان در چهارشنبه سوری است.
بازی و فعالیت های دیگر هالووین
دوکینگ (dooking): سیب در هالووین نشان دهنده دنیای دیگر و جاودانگی است. چند سیب را در ظرف بزرگ پر از آب می اندازند و کودکان باید سعی کنند تنها با دهان و بدون استفاده از هیچ کمک دیگری سیب ها را گاز بزنند.
خوردن بلغور: فعالیت جالب دیگر این است که افراد چند دانه بلغور می خوردند و بدون این که هیچ چیزی پس از آن بخورند یا بیاشامند می خوابند؛ با انجام این کار اعتقاد دارند در خوابشان همسر رویاهایشان را خواهند دید.
قصه گویی: از سرگرمی های رایج هالووین شنیدن خاطرات و داستان های ترسناک است.
فیلم ترسناک: از سرگرمی های محبوب شب هالووین دیدن فیلم ترسناک در تاریکی است.
مکان های خالی از سکنه: با خالی کردن خانه ها و تبدیل آن به مکان هایی ترسناک، هر میهمانی را که از در وارد می شود می ترسانند.